HISTORIA KATEDRY
ŚW. MARII MAGDALENY
Pierwszy kościół w tym miejscu powstał już pod koniec XI wieku. Do rangi parafialnego został wyniesiony przez biskupa wrocławskiego Wawrzyńca po przekazaniu 1 maja 1226 dominikanom kościoła św. Wojciecha – pierwszego kościoła parafialnego lokacyjnego miasta.
Według niektórych źródeł zamiast starszego kościoła wzniesiono wówczas od podstaw romańską świątynię pod wezwaniem św. Andrzeja Apostoła i św. Marii Magdaleny i ukończono ją w 1232, jednak już w czasie najazdu mongolskiego w 1241 uległa ona zniszczeniu. Kolejny kościół, zapewne w romańsko-gotyckim stylu przejściowym, powstał w latach 1242-1248. Po pożarze z 8 maja 1342 zdecydowano się zbudować nowy, większy, późnogotycki już kościół wykorzystujący wiele starszych fragmentów, który powstał w latach 1342-1362 i poza górnymi kondygnacjami wież uzyskał współczesny kształt.
Bazylikowy kościół bez transeptu posiada sześcioprzęsłową nawę oraz prosto zamknięte prezbiterium bez obejścia. Od północy przylega do prezbiterium dwukondygnacyjna zakrystia. Nawy sklepione są krzyżowo-żebrowo, prezbiterium gwiaździście, a przedłużone nawy boczne przy nim – trójdzielnie. Łęki przyporowe znajdują się wysoko, ponad dachami naw bocznych. Ogólny kształt architektoniczny kościoła jest zapewne echem ukończonej w tym okresie katedry, zwłaszcza zaś szersze przęsła wzniesionego przez mistrza Pieszkę prezbiterium, przypominające centralne przęsło katedry. Kościół ma łączną długość 62,8 m, zaś jego szerokość wynosi 32,1 m przy wysokości murów nawy głównej 22,9 m, a bocznych – 9,4 m.
W XV w. ukończono wieże – w 1459 po raz pierwszy wzmiankowano Mostek Pokutnic (Czarownic ) łączący je na wysokości ostatniej kondygnacji, zaś w 1481 ukończono pokryte blachą ołowianą stożkowe hełmy.
Już 1 września 1358 zawieszono pierwszy dzwon, a od 1386 znajdował się w południowej wieży odlany przez Michaela Wildego Dzwon Grzesznika – największy dzwon Śląska o obwodzie 6,30 m i wysokości wewnątrz 1,80 m.
Do jego rozkołysania potrzeba było 37 sekund, używany był przy największych świętach.
W portalu głównym umieszczono wykonaną w 1440 rzeźbę przedstawiającą patronkę kościoła, zaś w 1447 kolejną – przedstawienie Chrystusa i Marii.
W XV i XVI w. wzniesiono otaczające kościół kaplice, w 1546 przeniesiono tu romański portal główny z wyburzonego kościoła opackiego na Ołbinie i wmurowano w elewację południową. Kościół posiadał w 1512 16 kaplic i 58 ołtarzy.
23 października (według innych źródeł 23 kwietnia) 1523 Johannes Heß wygłosił w kościele Marii Magdaleny pierwsze na Śląsku kazanie ewangelickie i mimo sprzeciwu kapituły katedralnej wkrótce został jego proboszczem.
Odtąd będący własnością rady miejskiej kościół był świątynią protestancką.
Po katastrofie budowlanej, która dotknęła hełm wieży kościoła św. Elżbiety, ze względów bezpieczeństwa usunięto w 1533 nadwątlony hełm z wieży południowej, a 1564 z północnej.
W latach 1564-1581 wzniesiono nowe pokryte miedzią hełmy o formach renesansowych. W północnej wieży zawieszono dwa nowe dzwony, które nazwano Tureckimi, gdyż powstały w okresie największych obaw przed inwazją Imperium Osmańskiego. Elewacje kościoła otynkowano, zaś dachy naw bocznych podniesiono ponad poziom łęków przyporowych, gdyż wbudowano tam empory, co znacznie zmniejszyło dopływ światła do wnętrza.
W latach 1722-1724 zbudowano w przęśle pomiędzy wieżami według projektu Georga Urbansky’ego nowy prospekt organowy.
23 marca 1887 podczas obchodów 90. urodzin cesarza Wilhelma I zapaliła się od fajerwerków północna wieża. Jej hełm, a wraz z nimi Dzwony Tureckie, uległy zniszczeniu. Rozważano przywrócenie zniszczonej wieży form gotyckich, ostatecznie pod presją opinii publicznej w latach 1890-1892 odtworzono ją w dawnym kształcie pod kierunkiem Karla Lüdeckego i R. Plüddemanna.
Jednocześnie j regotycyzowano wnętrze kościoła, zastępując prospekt organowy nowym, a w 1909 skuto renesansowe tynki sgraffitowe z elewacji.
W ostatnich dniach II wojny światowej 17 maja 1945 wybuch amunicji składowanej w kościele amunicji przez Armię Radziecką rozerwał wieżę południową – jej północna połowa runęła, niszcząc również mostek między wieżami, ścianę szczytową i portal główny (zachodni) kościoła wraz z cennymi rzeźbami. Zniszczone zostały sklepienia, a także zabytkowy Dzwon Grzesznika i organy.
Romański Portal Ołbiński przetrwał bez uszkodzeń.
Kościół prowizorycznie zabezpieczono w 1947, odbudowując południową wieżę, zaś całkowitej odbudowy dokonano w latach 1960-1970, a 27 maja 1972 przekazano go formalnie na mocy decyzji administracyjnej Kościołowi Polskokatolickiemu.
We wnętrzu zachowała się renesansowa ambona z lat 1579-1581.
Na przełomie XX i XXI w. odnowiono dach, przywracając tradycyjną kolorową dachówkę (czerwono-zielona szachownica) i odbudowując mostek pokutnic.
Obecnie trwają prace renowacyjne przy elewacjach zewnętrznych, przy epitafiach oraz we wnętrzu kościoła.
